Lange tijd dacht ik dat het heel belangrijk is om vrijheid te ‘hebben’ om te doen en laten wat je wilt. Zodat je je eigen keuzes kunt maken, je passie kunt volgen en geld verdienen in het vakgebied dat jij gekozen hebt. Vrijheid om de studie te kiezen die bij je past en zeker niet omdat je omgeving verwachtingen van je heeft of omdat je denkt dat daar in de toekomst in ieder geval een inkomen uit te halen is, zodat je er zeker van kunt zijn dat jij een dak boven je hoofd zult hebben / een mooie auto kunt rijden / een fijn huis zult bezitten / [vul in]…
Toen mijn kinderen klein waren ervaarde ik vooral dat de schoolse situatie geen vrijheid gaf aan een natuurlijke ontwikkeling van de kinderen. Dus kozen we een (democratische) school waar ze maximale vrijheid zouden hebben om hun eigen keuzes te maken. En om er zeker van te zijn dat ze na de basisschool deze vorm van onderwijs voort zouden kunnen zetten, was ik een van de oprichters van een democratische school voor voortgezet onderwijs.
Daar werk ik nog steeds met veel plezier, onder andere als jongerencoach. Op deze school hebben de leerlingen alle vrijheid om te doen en laten wat ze willen. Om zich bezig te houden met de dingen die ze op dat moment leuk/belangrijk/fijn vinden om te doen. Samen met alle ‘bewoners’ van de school (kinderen-jongeren-volwassenen) worden afspraken over de leer- en leefomgeving gemaakt en als die niet meer passend zijn, kunnen ze altijd veranderd worden. (Als je meer wilt weten over deze vorm van onderwijs, kijk dan even hier.) Alle vrijheid zou je zeggen, wie wil dat nou niet?
Maar.
Toch valt het me op dat de beschikbare vrijheid niet altijd tot vrij-zijn leidt. Leerlingen op een school als de onze hebben ook allemaal hun overtuigingen, angsten, gedachtes dat ze niet goed genoeg zijn, onzekerheden, etc. Het idee dat vrij-zijn niets te maken heeft met vrijheid nestelt zich steeds dieper in mijn wat? Brein? Lijf? Hoeveel mensen ken je niet die in hun leefsituatie ogenschijnlijk volkomen vast zitten, maar volledig vrij zijn in hun denken en zijn? Een extreem voorbeeld misschien, maar denk eens aan Nelson Mandela die jarenlang vast zat en ondanks dat vrij was in zijn hoofd en onder erbarmelijke omstandigheden nog steeds kon genieten van kleine dingen. Zo schreef hij in 1978 aan zijn dochter Zindzi: „Op een keer (…) liep ik naar buiten naar de binnenplaats en de paar levende wezens die daar waren, de zeemeeuwen, kwikstaarten, de planten, kleine boompjes en zelfs de grassprieten, waren vrolijk en vol glimlachjes. Alles was opgenomen in de schoonheid van de dag.”
Het goede nieuws is natuurlijk dat iedereen vrij is! En dat we slechts één gedachte verwijderd zijn hiervan. En daar zit een aanwijzing in! Want denk je: “ik moet [vul in] …… om gelukkig te kunnen zijn” dan zet je jezelf als het ware vast in die overtuiging! En op het moment dat je doorziet dat het een overtuiging is geworden, kun je het laten voor wat het is (een gedachte die komt en weer gaat) , om vervolgens simpelweg vrij te zijn in dat moment. En dan doe je wat er op dat moment op komt om te doen, volkomen los van de (soms repeterende en aanhoudende) gedachtes in je hoofd.